Zodra Anneke op de stoel zit en begint te praten over haar werk als mantelzorger voor haar moeder en haar man stromen de tranen over haar wangen. “Normaal huil ik nooit”, zegt ze. “Ik ga gewoon door. Het hoort erbij en ik wil het ook. Maar nu ik zit en je ernaar vraagt, gaan de tranen stromen.” Ze vertelt over de rouw die ze voelt over haar man die al een aantal jaar aan het wegglippen was in de ziekte van Alzheimer. Sinds een paar maanden is hij in een tehuis geplaatst. Het geeft haar wat meer ruimte voor zichzelf en tegelijkertijd is er ook het schuldgevoel dat ze niet meer voor hem kan zorgen. “Ondanks dat je weet dat het niet meer gaat. Voor ons allebei niet.” Bij haar stapelden de klachten zich de laatste jaren op. Extreme vermoeidheid, hoofdpijn, rugklachten die steeds erger werden, het gevoel altijd ‘aan’ te staan, alert te moeten zijn. Tijd voor haarzelf was er niet. Piekeren of zich zorgen maken heeft ze zichzelf jarenlang niet toegestaan. “Je moet toch door.”
“Anneke was vorig jaar een van de velen die, in het kader van de Dag van de Mantelzorg, was aangemeld voor een gratis Holos Massage”, vertelt Ellen Rolvink, directeur Holos Academie en voorzitter van Holos Netwerk voor Massagetherapie. “Met ons netwerk van Holos masseurs en massagetherapeuten nemen we ook dit jaar weer graag deel aan deze ‘actie’ omdat we het iedereen zo gunnen om voor een moment stil te staan en volledige aandacht te hebben (en te krijgen) voor hoe het op dit moment met jou is.
Misschien nog wel meer als het lastig voor je is om dit voor jezelf te regelen of het jezelf toe te staan. Voor de meesten van ons kan helaas gezegd worden dat we het verleerd zijn om naar ons lichaam te luisteren. Dat we vergeten eerst voor onszelf te zorgen en daarna pas voor de ander. Het is zelfs expliciet in de veiligheidsinstructie in het vliegtuig opgenomen; ‘zet eerst zelf een zuurstofmasker op, zodát u daarna de ander kunt helpen!’. We hebben het als mens blijkbaar nodig om deze instructie te krijgen.”
Als luisteren naar je lichaam nieuw voelt
Ook voor Anneke geldt dat luisteren naar haar lichaam ‘nieuw’ is. Ze heeft zich wel eens laten masseren, maar dat was vooral met als doel om te ontspannen. En dat is wat ze nu ook van deze sessie verwacht. Omdat ze aangeeft dat haar hoofd vol voelt stelt de massagetherapeut een hoofdmassage voor. Ook legt de massagetherapeut haar uit dat de massage een uitnodiging is om te voelen wat er in dat moment op komt. Dat kunnen fysieke gevoelens zijn, en misschien ook gedachten of emoties. Dat alles welkom is en er helemaal niets hoeft te veranderen. Tijdens de massage voelt Anneke veel verdriet, en er komen weer tranen. Ze merkt ook dat ze het heel lastig vindt om zich helemaal aan de handen van de therapeut over te geven. En daarbij komt de gedachte op dat ze het lastig vindt de controle uit handen te geven. Na afloop van de sessie praten Anneke en de therapeut nog even na. Anneke geeft aan dat ze zich zachter en ruimer voelt. De massage was anders dan ze had verwacht. “Ik ben me veel bewuster geworden van hoe het in mij voelt op dit moment. Mijn hoofd voelt nog steeds vol, maar ik voel minder weerstand”, zegt ze met een glimlach.
Ellen vervolgt: “Gelukkig bevindt ons dagelijks leven zich meestal niet in een acute crisissituatie die je bij de noodzaak van een zuurstofmasker in een vliegtuig verwacht. Maar het raakt wel aan iets wat voor velen dagelijkse realiteit is. We zorgen voor iedereen om ons heen en dan pas voor onszelf. Hier liggen allerlei dynamieken aan ten grondslag. Overtuigingen waarom het nodig is eerst voor de ander te zorgen. Bijvoorbeeld, omdat je het pas daarna ‘verdient’ dat er voor jou gezorgd wordt. Voor mantelzorgers geldt daarnaast vaak nog de werkelijke noodzaak. Er is niemand anders die voor jouw kind, partner, broer, zus, ouder of schoonouder zorgt. En … ze kunnen het niet (meer) zelf. Dus neem jij die zorg op je. Naast je eigen gezin, je baan en wat er verder nog resteert van jouw eigen leven. Dat doe je ‘gewoon’, hoe zwaar dat soms ook is. Zeker als het om je eigen partner gaat, zoals in de situatie van Anneke of bijvoorbeeld om je kind dat chronisch ziek is of meervoudig gehandicapt, dan is het verlenen van die zorg je leven. Het is er altijd, alle dagen en uren van de week.”
Lastig om tijd te maken
In het kader van de Dag van de Mantelzorg gaven vorig jaar tientallen Holos masseurs en massagetherapeuten gratis massagesessies aan mantelzorgers. Ellen: “De aanmeldingen hiervoor waren overweldigend. Het wordt de mantelzorger duidelijk enorm gegund om even de tijd voor zichzelf te hebben, te kunnen ontspannen en om dit cadeau te krijgen. De lange mails met motivaties waren eerder regel dan uitzondering. Het ontvangen van dat cadeau bleek een ander verhaal. Al bij het maken van afspraken ondervonden collega’s dat er vooruit geschoven werd. Het was voor de mantelzorger lastig om tijd te vinden of te nemen voor de afspraak. En soms zelfs werd er gezegd “Het hoeft niet hoor, je zult het wel druk hebben.” Het zorgen voor anderen is zo gewoon geworden dat het voor sommigen letterlijk niet meer voor te stellen is dat ook zij aandacht verdienen. Des te fijner was het dat we velen wel mochten ontvangen. En dat we hen mochten uitnodigen te voelen waar aandacht voor nodig was.
Het versterken van lichaamsbewustzijn met Holos Massagetherapie gaat over ontdekken hoe het met je is, in dit moment. In lichaam, geest en emotie. En daar in het moment helemaal mee mogen zijn, zonder oordeel, zonder advies. Vanuit de overtuiging dat ons lichaam een bepaalde wijsheid in zich draagt die we in onze op ‘denken’ gerichte maatschappij uit het oog verloren zijn. De aanraking door de massage is voor de meeste mensen heel helpend om het contact met de wijsheid van hun eigen lichaam te herstellen. En zo de taal van hun lichaam weer te leren verstaan. Massagetherapie heeft hierbij het voordeel dat zij, in tegenstelling tot verbale therapieën, direct via lichamelijke ervaringen aan het lichaamsbewustzijn werkt. Pas als je schouders met aandacht worden aangeraakt, kan worden gevoeld hoe zeer die schouders doen. En waarom ze zeer doen.”
Zorglast drukte letterlijk op mijn schouders
Zo merkte Hans tijdens de massage dat de last van de zorg voor zijn zieke vrouw letterlijk op zijn schouders drukte. “Ik voelde tijdens de massage hoe vast mijn schouders zaten. En ik ontdekte dat ik dat eigenlijk wel weet, maar dat ik dat in het dagelijks leven negeer. Doordat de therapeut me uitnodigde er met mijn aandacht bij te blijven en nieuwsgierig te zijn naar die pijnlijke schouders, kon ik voelen dat ik, door de constante zorg voor mijn vrouw, mijn eigen behoeften negeer. Eigenlijk houd ik erg van sporten, maar dat heb ik al een tijd niet gedaan. Terwijl ik de laatste tijd wel steeds meer klachten kreeg als vermoeidheid, somberheid, weinig zin om in actie te komen. Het was heel verlichtend om samen met de massagetherapeut daar nu eens volledig aandacht aan te geven.”
Voor Irene was het heel spannend om zich te laten masseren. Hoewel ze wel naar de afspraak was gekomen, lag ze zichtbaar gespannen op de tafel. Ook hier biedt de therapeut de ruimte om die spanning er helemaal te laten zijn. Die hoeft niet weg. De aanraking wordt langzaam opgebouwd. Eerst over de handdoek heen. De spanning lijkt nog intenser te worden. Irene’s ademhaling wordt hoger en ze voelt zich onrustig. En ook dat hoeft niet weg. In een sessie met een Holos Massagetherapeut is er juist ruimte om dat gevoel van toenemende spanning en onrust er helemaal te laten zijn. Vanuit de overtuiging dat het er niet voor niks is. Na de sessie vertelt Irene dat het haar erg hielp dat ze “niet verplicht hoefde te ontspannen”. Ze ontdekt dat ze bepaalde spanning nodig heeft om “alle ballen in de lucht te kunnen houden”. Dat dat er mocht zijn, zorgde na verloop van tijd voor iets meer ademruimte, voor een iets minder intense alertheid.
Juist mantelzorgers mogen meer hun grenzen voelen en leren aangeven
“Mensen kennis laten maken met de waarde van ‘niet doen’, van stilstaan en luisteren, van erbij zijn, aandacht geven aan waar het lastig of pijnlijk voelt, in plaats van het te bedekken of het te negeren, dat is een belangrijke toegevoegde waarde van Holos Massagetherapie”, aldus Ellen. “Dat het aanvoelen en aangeven van jouw grens juist zorgt voor verandering, voor beweging en vaak voor meer zachtheid en ruimte. In onze drukke maatschappij waarin er zo veel tegelijkertijd kan en daarom vaak ook moet, zijn we dit helaas ontwend. Dat geldt voor ons allemaal, en voor mensen die mantelzorger zijn misschien nog wel meer. Daarom doet Holos Netwerk voor Massagetherapie ook in 2021 heel graag weer mee met de Dag van de Mantelzorg op 10 november.
Mantelzorgers die geïnteresseerd zijn in een gratis Holos Massage kunnen in heel Nederland terecht bij één van de deelnemende Holos masseurs of massagetherapeuten. Alle informatie staat op https://holosmassagetherapie.nl/dag-van-de-mantelzorg/
* Namen en persoonlijke verhalen in dit artikel zijn samenvoegingen uit vele praktijkervaringen van massagetherapeuten en niet herleidbaar tot één persoon.